ΣΑΛΒΑΝΤΟΡ ΝΤΑΛΙ

Στο άρθρο του «Οι πίνακες μου στο φθινοπωρινό σαλόνι», ο Νταλί υποστήριζε ότι προσπαθούσε να ζωγραφίζει με τον πιο φυσικό τρόπο κι ότι ήταν ακατανόητοι μόνο σε όσους έχουν χάσει την ικανότητα να παρατηρούν απλά τη φύση. «Το να ξέρει κανείς πώς να κοιτάξει ένα αντικείμενο με τα μάτια του νου ισοδυναμεί με το να το βλέπει με τη μεγαλύτερη δυνατή αντικειμενικότητα. Οι άνθρωποι όμως δε βλέπουν παρά στερεότυπες εικόνες των πραγμάτων, απλές σκιές αδειασμένες από οποιαδήποτε έκφραση, απλά φαντάσματα των πραγμάτων, ενώ θεωρούν χυδαία και φυσιολογικά όλα εκείνα που συνηθίζουν να βλέπουν καθημερινά, όσο θαυμαστά και εκπληκτικά κι αν είναι αυτά. Βλέπω σημαίνει επινοώ.»

Για τον Νταλί οι εικόνες ήταν μάλλον ένα είδος ονείρων που βλέπει κανείς όταν είναι ξύπνιος και που εμφανίζονται ήδη σχηματισμένα. Το θέμα γι΄ αυτόν ήταν να μεταφερθούν αυτά στο μουσαμά και με αυτή την έννοια έβλεπε το ρόλο του σαν ένα είδος διαμεσολαβητή, ένα είδος μέντιουμ.(Η έννοια του μέντιουμ και οι ανάλογες τεχνικές όπως για παράδειγμα, η κατάσταση της αυτοπροκαλούμενης έκστασης, είχαν παίξει άλλωστε σημαντικό ρόλο στους πρώτους σουρεαλιστικούς πειραματισμούς).

Ο Νταλί ήταν ριζικά αντίθετος στη διάκριση της επιστημονικής από τα άλλα είδη ανθρώπινης γνώσης. Σε μία συνέντευξή του που δημοσιεύτηκε το 1976 στο περιοδικό Le Sauvage έλεγε: «Η πρόοδος των επιστημών είναι κολοσσιαία. Ακόμη και ο Αύγουστος Κοντ δεν μπορούσε να την έχει προβλέψει. Από πνευματική ωστόσο άποψη, ζούμε στο χαμηλότερο στάδιο του πολιτισμού. Έχει δημιουργηθεί πραγματικό χάσμα ανάμεσα στη φυσική και τη μεταφυσική. Ζούμε σε συνθήκες μιας τερατώδους ανάπτυξης της εξειδίκευσης, χωρίς καμιά σύνθεση». Ο Νταλί όχι μόνο επιδίωκε ο ίδιος μία τέτοια σύνθεση, αλλά κι έκανε αυτή την προσπάθεια ένα από τα βασικά στοιχεία του έργου του. Η συχνή χρήση από μέρους του θρησκευτικών θεμάτων σε όλη αυτή την περίοδο, αποτελεί μέρος της στρατηγικής του να επανεισάγει τη μεταφυσική στη φυσική. Στην «Αντι-πρωτονική ανάληψη» συναντάμε μία συγχώνευση των θεωριών της πυρηνικής φυσικής και του μυστικισμού του Νταλί.

Οι ανακαλύψεις των πυρηνικών φυσικών σχετικά με τη δομή της ύλης , «αξιοποιήθηκαν» άμεσα από το Νταλί. Η γενική έννοια της διαιρετότητας της ύλης, εμφανίζεται συχνά με διάφορες μορφές στη ζωγραφική του Νταλί αυτής της περιόδου. Το «Εκρηγνυόμενο ραφαηλικό κεφάλι», η «Παναγία του Port Lligat» αποτελούν ενδιαφέροντα παραδείγματα. Στο Μανιφέστο της αντι-ύλης ο Νταλί έγραφε: «Θέλω να βρω ένα τρόπο να μεταφέρω στα έργα μου την αντι-ύλη. Είναι θέμα εφαρμογής μιας νέας εξίσωσης που διατύπωσε ο Δρ. Χάιζενμπεργκ, η οποία μπορεί να δώσει τον τύπο της ενότητας της ύλης».

Στην «Εμμονή της μνήμης», τα εύκαμπτα ρολόγια αποτελούν ένα ασύνειδο σύμβολο της σχετικότητας του χώρου και του χρόνου, ένα σουρεαλιστικό στοχασμό πάνω στην κατάρρευση των αντιλήψεών μας για μία σταθερή κοσμική τάξη πραγμάτων, «από τη στιγμή που η θεωρία της σχετικότητας εκθρόνισε το χρόνο, επαναφέροντάς τον στο σχετικό του ρόλο, όπως αυτός είχε καθοριστεί από τον Ηράκλειτο»

Μουσείο Salvador Dali

Ένα μεγάλο μέρος από τα κοσμήματα του Νταλί είναι αφιερωμένο σε θρησκευτικά θέματα, με τους πολύτιμους λίθους και τα μέταλλα να έχουν συμβολικές προεκτάσεις: ο σταυρός από αγγέλους, για παράδειγμα, συμβολίζει «την πραγματεία της ύπαρξης, τη βαθμιαία μετάβαση από το επίπεδο του μετάλλου στον άγγελο», με κάθε φάση να αντιπροσωπεύεται και από έναν ιδιαίτερο πολύτιμο λίθο ή υλικό: «Ο λάπις λάζουλι είναι τα μέταλλα. Ο κοραλένιος σταυρός - το Δέντρο της Ζωής - είναι ο κόσμος των φυτών. Ο ρυθμός των αγκαθιών αντιπροσωπεύει τον κόσμο των ζώων-Το τοπάζι είναι η πύλη του ναού-»

Ο Νταλί θεωρούσε τα ιστορικά γεγονότα της εποχής μας σαν φαινόμενα ανάλογα με έναν γεωλογικό κατακλυσμό. Πίστευε ότι δεν μπορούσε να αποτρέψει κανείς την αλλαγή, την οποία θεωρούσε απαραίτητη για να μπορεί να αποκαλυφθεί η πραγματική δύναμη της παράδοσης. Έβλεπε τον Εμφύλιο Πόλεμο σαν μία συμβολική πόλωση ανάμεσα σε θεμελιακές και ενστικτώδεις δυνάμεις, ανάμεσα στο θάνατο και την πίστη, την επανάσταση και την παράδοση. Το «Προμήνυμα εμφυλίου πολέμου» και «Το πρόσωπο του πολέμου» εκφράζουν τη στάση του Νταλί απέναντι σε αυτά τα γεγονότα.

Υπέρμαχος μιας πολιτιστικής επανάστασης που εμψυχώνει μόνο το πνεύμα, που είναι κύριος του χώρου και του χρόνου, αφού όπως γράφει στο «Η πολιτιστική μου επανάσταση», «οι πιο ωραίες και οι πιο βαθιές πολιτιστικές επαναστάσεις, έγιναν δίχως τη στασιαστική βία», δίνοντας στο παρελθόν το μέσο να κυκλοφορήσει μες στο μέλλον. Στην Πολιτιστική Επανάσταση υποστηρίζει ότι πρέπει να στραφούν προς τα πάνω οι πνευματικές λειτουργίες της κοινωνίας, να επανοδηγηθούν προς την ουράνια, υπερβατική και νόμιμη πηγή. Πρέπει να ξεπροβάλλει μία αριστοκρατία του πνεύματος, υποστηρίζει ο Νταλί.

Στη Μυστική Ζωή σε ένα απόσπασμα ο Νταλί γράφει:
«Ο αγώνας μου, ενάντια στην ομοιομορφία για την ποικιλία, ενάντια στην ισοπέδωση για την ιεραρχία, ενάντια στην πολιτική για τη μεταφυσική, ενάντια στην επανάσταση για την παράδοση, ενάντια στο σκεπτικισμό για την Πίστη.»

Πίστευε ότι: «Ο παράδεισος βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του στήθους του ανθρώπου που έχει πίστη».

Στο βιβλίο του «Τα Κατά Νταλί Πάθη», ο καλλιτέχνης αναφέρει χαρακτηριστικά: Για ένα μυστικιστή σαν εμένα, ο άνθρωπος είναι ύλη που με τη βοήθεια της αλχημείας της τέχνης μπορεί να μετατραπεί σε χρυσάφι.»

Για τον Νταλί, αυτός είναι ο σκοπός της τέχνης, αυτός είναι ο σκοπός της καλλιτεχνικής του δημιουργίας. Αυτά τα πιστεύω ενέπνευσαν και αποτυπώθηκαν στα έργα του. Η απαράμιλλη διορατικότητα και η συμβολική περιπλοκότητα στο έργο του το καθιστά για πάντα ένα σταθμό για την τέχνη του 20ου αιώνα....